Duurzame begrippen binnen de landbouw

Natuurinclusief, wat is dat? Wegwijs in duurzame begrippen binnen de landbouw

Duurzame landbouw kent veel verschillende vormen. Duurzaam betekent letterlijk “iets dat lang kan bestaan”. Landbouw in Nederland staat onder druk door onder andere het verlies aan biodiversiteit en te hoge stikstof- en broeikasgasuitstoot. Natuurinclusieve landbouw is één van de concepten die veel aandacht krijgt om deze ontwikkeling tegen te gaan; maar ook kringlooplandbouw, klimaatneutraal, agro-ecologie, biologische landbouw, noem maar op. Misschien om gek van te worden, want wat is nou precies het verschil tussen deze begrippen en welke richting kun je het beste kiezen? Wij leggen het voor je uit.

Natuurinclusief en kringlooplandbouw

De begrippen kringlooplandbouw en natuurinclusieve landbouw zijn groot en zonder harde kanttekeningen. Beide begrippen proberen de landbouw in te richten zodat landbouw en natuur beter verbonden worden. Het grootste verschil is dat kringlooplandbouw zich focust op het circulair krijgen van de boerderij. Dus het minimaliseren van grondstofgebruik, verliezen en emissies binnen de bedrijfsvoering. Dit betekent bijvoorbeeld voor de veehouderij: zorg dat je lokaal en met reststromen voert, zorg dat de nutriënten in de mest goed worden benut en dat deze ten goede komt aan de akkerbouw (elders). Daarnaast is het beheer van de bodem, met een focus op organische stof en bodemleven belangrijk in veehouderij en akkerbouw. Hiermee zorg je namelijk dat nutriënten ook in de bodem rond kunnen circuleren.

Bij natuurinclusieve landbouw richt men zich meer op de natuur; zorg dat je op een manier produceert die de natuur niet belast of zelfs bevordert. De focus ligt meer op het bevorderen van biodiversiteit in plaats van het managen van stromen in het systeem. Goed voor je bodem zorgen is een grote overeenkomst tussen de twee, omdat een gezonde en levende bodem aan zowel kringlopen als biodiversiteit ten goede komt. Binnen de definitie van natuurinclusieve landbouw bestaan drie pijlers: Verrijken, Benutten en Sparen. Deze drie pijlers laten verschillende manieren zien om landbouw met natuur te bedrijven.

Andere vormen van duurzame landbouw

Klimaatneutraal

Klimaatneutraal produceren betekent produceren zonder uitstoot van broeikasgas. Hierdoor kan de consument een dienst of product gebruiken, zonder dat dit gepaard gaat met de emissie van broeikasgassen. Veel keten-bedrijven proberen klimaatneutraal te worden. In de landbouw is dit lastig en al helemaal wanneer koeien worden gehouden. Groene energie gebruiken is een stap die veel ondernemers al nemen; dankzij zonnepanelen kan in eigen energie worden voorzien en fossiele brandstoffen worden verminderd. Echter, door boerende koeien en door stikstofkringloop in de bodem wordt methaan (CH₄) en lachgas (N₂O) uitgestoten. Dit zijn erg potente broeikasgassen, die nog meer bijdragen aan klimaatverandering dan CO₂.

Om klimaatneutraal te kunnen produceren kan bijvoorbeeld worden gecompenseerd. Dit kan door de uitstoot van CO₂ elders op te slaan in biomassa met behulp van planten of technologie.

Precisielandbouw

Precisielandbouw is preciezer landbouwbedrijven. Dankzij data en technologie kan management van dier en gewassen veel preciezer plaatsvinden. Op deze manier kunnen verliezen en vervuiling naar omgeving worden verminderd. Binnen precisielandbouw wordt veel gebruikt gemaakt van sensortechnologie, ICT, robotisering en GPS. Voorbeelden zijn activiteitensensoren bij vee of precisiebemesting op akkers dankzij drones.

Begrippen rond landbouw met natuur

Agro-ecologie

Agro-ecologisch boeren betekent ecologie gebruiken in je bedrijfsvoering. Er wordt optimaal gebruik gemaakt van natuurlijke hulpbronnen zonder deze uit te putten of te beschadigen. Door principes uit de natuur te kopiëren en toe te passen op de boerderij ontstaat een duurzamer systeem. Nutriëntenkringlopen en ecologische netwerken worden zoveel mogelijk in stand gehouden en hiermee het efficiënt produceren van voedsel. Daarnaast wordt ingezet op het sociale doel van landbouw.

Ecosysteemdiensten

Ecosysteemdiensten zijn diensten en producten die mensen krijgen vanuit ecosystemen of de natuur. Je kunt ecosysteemdiensten opdelen in vier categorieën.

Het leveren van een product, zoals brandstof, schoon drinkwater of eten.
Culturele ecosysteemdiensten, biodiversiteit en natuur. Deze gaan gepaard met esthetiek, recreatie en inspiratie.
Regulerende diensten. Hieronder valt het zelfregulerend vermogen van de natuur, wat ook nuttig kan uitpakken voor de mens. Bijvoorbeeld de bestrijding van plaaginsecten door de natuurlijke vijanden, bestuiving van bloemen of de verkoelende klimaatregulatie door bomen en begroeiing.
Ondersteunende diensten. Deze hebben een minder duidelijk nut. Hieronder vallen de ecologische processen die nodig zijn voor het leveren van ecosysteemdiensten. Bijvoorbeeld, het bestaan van nutriëntenkringlopen of het natuurlijke proces van het vormen van een rijke bodem.

Agroforestry

Agroforestry is een landbouwpraktijk waarbij meerjarige houtige gewassen (bomen en struiken) bewust worden gecombineerd met (éénjarige) landbouwgewassen en/of dieren. Door bomen te integreren met gewassen kunnen een hoop voordelen worden behaald voor biodiversiteit, maar ook voor de boer. Voor meer informatie, zie de agroforestry pagina’s op deze website.

Keurmerken en niche markten

Naast de verschillende begrippen die hierboven zijn gepresenteerd, zijn er ook nog vormen van landbouw met eigen keurmerken waardoor extra geld kan worden verkregen.

Biologische landbouw

Biologische landbouw is ontstaan in de 20e eeuw als tegenhanger van de gangbare vorm van landbouw. Het is een vorm van landbouw die nadrukkelijk rekening houdt met de impact op het milieu en dierenwelzijn. Hiervoor is een keurmerk opgezet en een nichemarkt ontstaan. Om onder de naam biologisch te kunnen produceren en een meerprijs te ontvangen, moet worden voldaan aan regels. Het gebruik van kunstmest en niet-natuurlijke bestrijdingsmiddelen is bijvoorbeeld niet toegestaan en vee moet naar buiten kunnen. Hiermee is het een strakker gedefinieerd begrip dan kringlooplandbouw of natuurinclusief produceren.

Biodynamische landbouw

Biodynamisch gaat nog een stapje verder dan biologische productie. Het is gebaseerd op antroposofische principes en er wordt holistisch gekeken naar de boerderij. De natuur is de basis van alles en verbindt het systeem. Binnen deze vorm van landbouw staan bodemvruchtbaarheid en versterking van natuurlijk groei centraal. Biodynamische boeren bedrijven vaak landbouw onder het ‘Demeter’ keurmerk, want een vorm van biologische landbouw heeft te maken met nog strengere handhaving op de natuur.